Mendi hori, Belate eta Artesiaga artean dagoen gailur belartsuen multzo bat osatzen du. Bitxikeria gisa, Saioak “Saien lekua” esan nahi duela esango dugu.
Zaila da deskribatzea zer sentitzen den Saioaren gailurrean. 1418ko altuera duen mendia da eta gora heltzerakoan bista bikainak ikus daitezke baina bidetik hainbat gauza topa ditzakegu ere.
Igoerarik azkarrena Artesiagatik da eta ohikoena ere. Oso azkar toptauko gara gailurrarekin.
Pista zabalari jarraituz hasiko genuke ibilbidea, eta bidean, bista ikaragarri batzuetaz disfrutatzeko aukera izango dugu.
Pista aurrera doan heinean, Olazar erreka ezkerretara utziko dugu. Erreka horrek Arga ibaia elikatzen du bere urekin, eta Nafarroako hiribururaino iristen da, Aragoin itsasoratu aurretik, Funes parean, Ebro ibaiarekin bat egin ondoren.
Aurrera jarraitzen dugu, eta pixkanaka goraka goaz. Zuhaitz eder batzuk ikusiko ditugu inguruan, oinez goazela. Guztien artean, bere sustraiekin haitz biziari eusten dion pago bitxi bat nabarmentzen da. Pagoa leize baten aho txikia baino metro batzuk aurrerago dago.
Pistan aurrera jarraitu eta azken igoerari ekingo diogu leporaino. Aurkitzen ditugun arrasto gorri eta zuriek gidatzen gaituzte gure bidean, bidezidor eder batetik, lehen aipatu dugun leporaino. Aurrean, arrapala belartsu garrantzitsu bat dugu, tontorrera eramango gaituena.
Bidea jarraituta, eskuinean, bederatzi trikuharriz, sei tumuluz eta hainbat harrespilez osatutako estazio megalitiko bat ikus dezakegu.
Gero eta zorrotzagoa baina eskuzabalagoa den igoerarekin jarraituko dugu, minutu bat baino gehiago lapurtu diezaguketen ikuspegi bikainak eskaintzen baitizkigu.
Konturatu gabe gailurrera iritsiko gara puntu geodesikoaren erreferentziarekin. Han, haize arin batek suspertuko gaitu, Saiotik erortzen diren orma berdeak bakarrak direla ezagutzen dugun bitartean. Gailurrean beste animalia batzuk ere ikusiko ditugu, hala nola ardiak, behorrak eta haien kumeak, horrela, ingurune natural eta lasai batez gozatuz.
